شکست نظم بین الملل در حفاظت از میراث فرهنگی غزه

گری منرز

 

ارتش اسرائیل در درگیری های غزه، آسیب قابل توجهی را به میراث فرهنگی این منطقه وارد کرده و حدود 60 درصد از اماکن و آثار تاریخی این ناحیه را از بین برده است.

این اماکن شامل سکونتگاه باستانی عصر برنز تل الاجول، صومعه سنت هیلاریون با قدمت 1700 ساله و کاخ تاریخی پاشا بوده اند. اگرچه تخریب آثار باستانی و تاریخی در جنگ ها متاسفانه اجتناب ناپذیر است، اما سازمان های فلسطینی و حقوق مدنی ادعا می کنند که این تخریب ها تعمدی بوده اند.

به گفته صلاح الهودالیه، باستان شناس ساکن کرانه باختری و دبیرکل شورای بین المللی بناهای تاریخی و محوطه فلسطین، نرخ کنونی تلفات فرهنگی در فلسطین بی نظیر بوده است.

او در مقاله ای که در اسپاینز منتشر شده است، ادعا می کند که بناهای تاریخی و آثار باستانی غزه به شکل سیستماتیک تخریب شده و می شوند.

 

چارچوب های جهانی برای حفظ فرهنگ

 

بر اساس معاهدات بین المللی، تخریب میراث فرهنگی در مناطق جنگی، به عنوان جنایت جنگی شناخته می شود.

قطعنامه 2347 شورای امنیت سازمان ملل متحد که در سال 2017 به تصویب رسید، تخریب غیرقانونی، غارت و قاچاق میراث فرهنگی را محکوم می کند.

تلاش‌ های بین‌المللی برای حفاظت از اموال فرهنگی به اعلامیه 1874 بروکسل باز می ‌گردد و شامل کنوانسیون 1954 لاهه و توصیه 1956 یونسکو درباره اصول بین ‌المللی قابل اجرا در کاوش‌ های باستا‌نشناسی می شود.

نمونه هایی از سوابق حقوقی مهم در این باره شامل محکومیت میودراگ جوکیچ در سال 2004 از سوی دیوان کیفری بین المللی یوگسلاوی سابق به دلیل حملات به دوبرونیک و محکومیت احمد الفقی المهدی در سال 2016 به دلیل تخریب بناهای مذهبی در تیمبوک می شود.

 

مسجد بزرگ غزه (مسجد عمری) که به شدت آسیب دیده است. (عکس از شهرداری غزه).

 

تخریب میراث فرهنگی در غزه

قطعنامه 242 شورای امنیت سازمان ملل متحد که در سال 1967 به تصویب رسید، اسرائیل را به عنوان قدرت اشغالگر موظف ساخته است تا از میراث فرهنگی سرزمین های فلسطینی محافظت کند.

با این حال، در جریان درگیری های جاری در غزه، اسرائیل به تخریب سیستماتیک مکان های میراث فرهنگی متهم شده است. گزارش‌های وزارت فرهنگ فلسطین حاکی از آن است که دست ‌کم 200 مکان باستان ‌شناسی و بنای مهم تاریخی در غزه توسط نیروهای اسرائیلی تخریب شده ‌اند.

مسجد جامع عمری که قدمت آن به قرن هفتم میلادی باز می گردد، آسیب های جبران ناپذیری دیده است. کلیسای سنت پورفیریوس –  یکی از کهن ترین کلیساهای فعال در سطح جهان – بر اثر حمله هوایی اسرائیل تا حدی ویران شده است.

سایت باستانی بلاخیه که بندر باستانی غزه محسوب شده و از هزاران اثر باستانی برخوردار است، توسط سربازان اسرائیلی کشف و ضبط شده است.

در این میان، تنها حملات اسرائیل نبوده است که به فرهنگ منطقه آسیب رسانده است. در کرانه باختری، فلسطینی ها نیز به امید یافتن آثار باستانی برای فروش در بازار سیاه آثار باستانی به حفاری های غیرقانونی متوسل شده اند.

این تاراج منجر به آسیب رساندن بیشتر به سایت هایی همچون تل قله، خربه الکرمیل و خیربت ارنابه شده است.

 

کاخ آل پاشا قبل و بعد از تخریب

 

اقدام جامعه بین الملل

در طول جنگ ها حفاظت از میراث فرهنگی به شدت چالش برانگیز است؛ اما سازمان های بین المللی نظیر یونسکو ابزارهایی برای جلوگیری از چنین تخریب هایی را در اختیار دارند. آنها می توانند این رویدادها را به شدت محکوم کنند؛ شواهدی را از طریق تصاویر ماهواره ای گردآوری کنند و عاملان این حوادث را به دادگاه بکشانند.

در واقع، در دسامبر 2023، کمیته بینادولتی یونسکو برای حفاظت از اموال فرهنگی – در صورت درگیری های مسلحانه (کنوانسیون 1954 لاهه) – تصمیم گرفت «حفاظت پیشرفته موقت» را به مجموعه صومعه سنت هیلاریون، واقع در کرانه جنوبی وادی غزه، بیفزاید.

این سازمان در بیانیه خود اعلام کرد که «عمیقا نگران تاثیر درگیری ‌های جاری بر میراث فرهنگی است» و «یونسکو از همه طرف‌ های درگیر می ‌خواهد که قوانین بین ‌المللی را کاملا رعایت کنند».

آثار فرهنگی نباید مورد هدف قرار گیرند یا از آن ها برای مقاصد نظامی استفاده شود؛ زیرا این گونه اماکن به عنوان زیرساخت های غیرنظامی شناخته می شوند.

الحودالیه تایید می کند که صومعه سنت هیلاریون به طور موقت از حفاظت پیشرفته برخوردار بوده و از طریق ماهواره نظارت می شود. او می گوید غیر از این مورد، تقریبا هیچ حفاظت دیگری وجود نداشته است.

او همچنین شکایت می‌ کند که دیگر سازمان‌ های میراث فرهنگی – «تا جایی که من اطلاع دارم» – در این زمینه سکوت کرده‌ اند و کنگره جهانی باستان‌ شناسان و شورای بین ‌المللی بناها و محوطه‌ های تاریخی تنها به چند «بیانیه‌ ضعیف» بسنده کرده و نقش اسرائیل در تخریب آثار باستانی را مورد توجه قرار نداده اند.

الحودالیه در ادامه به مقایسه چگونگی ناکامی جامعه بین ‌الملل در رسیدگی به تخریب میراث فرهنگی فلسطین با اقدامات آن در سایر جنگ ها می‌ پردازد.

«سازمان‌ های بین‌الملل برای جنگ های مشابه در مالی و یوگسلاوی سابق، افرادی که مسئول تخریب میراث فرهنگی بوده اند را تحت تعقیب قرار دادند. با این حال، چنین اقداماتی در طول جنگ‌ های اعراب و اسرائیل اعمال نشده است».

 

منبع:

Ancient Origins

https://www.ancient-origins.net/news-history-archaeology/palestinian-cultural-heritage-0020914

به روز شده در 10 ژوئن 2024 – 18:09

 

[1] Gary Manners

[2] Sapiens