100 سال پیش در آوریل 1925، نمایشگاه بین المللی هنرهای تزئینی، آرت دکو را به جهان معرفی کرد.
در آغاز این نوشتار، کاتلین مورفی اسکولنیک[1]، یک نمای کلی از سبک آرت دکو را ارائه می دهد.
آرت دکو، نامی که اکنون به جنبش تزئینی مدرن و پرشور دهه‌های 1920 و 30 داده می‌شود، اصطلاحی است که تعریف آن را به چالش می کشد.
اگرچه آرت دکو معمولا با ویژگی هایی همچون سبک سازی، عمودی بودن، فرم های هندسی و خورشید، فواره و نقوش گل همراه است، اما جلوه های بصری آن می تواند بسیار متفاوت باشد.
از تاج شعاعی برج کرایسلر[2] نیویورک گرفته تا فرم های ساده و کارآمد ایستگاه های اتوبوس گری هاوند[3] گرفته تا شاهکارهای رنگارنگ زیبا و لاکی بریتانیایی، تمامی در حوزه آرت دکو ارزیابی می شوند.
همچنین می توان به طرح های کلاریس کلیف[4] و رادیوهای ساده این سبک اشاره کرد.
برج کرایسلر نیویورک نماد آرت دکو به شمار می آید.
جلوه های متنوع آرت دکو بازتاب دهنده تنوع هنری سال های بین دو جنگ است؛ دورانی که هم رونق مالی بزرگ دهه 1920 و هم سختی شدید اقتصادی رکود بزرگ را در بر می‌گرفت.
زمانه آرت دکو، دوران دموکراسی در ایالات متحده و بسیاری از کشورهای اروپایی و همچنین ظهور توتالیتاریسم در سایر کشورهای اروپایی بود.
این دوران استقلال، بیشتر زنانی را در بر می گرفت که موها و دامن های خود را کوتاه می کردند، از حق رای برخوردار شده بودند و به صورت روزافزون وارد بازار کار می شدند.
دکوراسیون داخلی آرت دکو در اس اس نورماندی[5].
تنوع گسترده طرح های آرت دکو منعکس‌کننده بسیاری از سبک ها و جنبش های هنری قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بود که بعضا متفاوت و گاه متناقض بودند.
رایج ترین موارد یاد شده عبارت بودند از کوبیسم با فرم های زاویه دار و شکسته اش، عجیب و غریب بودن همراه با شیفتگی به زمان ها و مکان های کهن همچون مصر باستان و آمریکای شمالی و باله با لباس های رنگارنگ و طراحی صحنه.
اما بسیاری دیگر از سبک ها از جمله آرت نوو، مکتب گلاسکو، جدایی وین، اکسپرسیونیسم آلمانی، مکتب آمستردام، آینده گرایی، فوویسم، کانستراکتیویسم روسی، باوهاوس، زیبایی شناسی ماشین و اصول آیرودینامیک نیز به مسیر خود ادامه می دادند.
تنوع در ظاهر طرح های آرت دکو باعث شده است تا محققان آن را به عنوان یک حرکت، روح، اصطلاح یا رویکرد به طراحی – به جای یک سبک متمایز – توصیف کنند.
همان طور که جارد گاس[6]، محقق مستقل و معاون سابق موزه هنر مدرن و معاصر در موزه هنر متروپولیتن، در کتاب آرت دکوی فرانسوی خود در سال 2014 اشاره می کند، سبک متضمن «ویژگی های مشترک خاص» است و تنوع آرت دکو «از ایجاد نوعی وحدت مفهومی جلوگیری می کند.»
طراحان آرت دکو تمایل مشترکی برای ایجاد زیبایی شناسی جدید مناسب برای دنیای مدرن صنعتی داشتند؛ اما نحوه بیان این انگیزه به صورت بصری می تواند بسیار متفاوت باشد.
عبارت «آرت دکو» در زمان اوج محبوبیت این جنبش در دهه های 1920 و 1930 مورد استفاده قرار نمی گرفت.
این اصطلاح – در شرایط کنونی آن – تا سال 1968 اعمال نمی شد؛ تا این که نویسنده و منتقد بریتانیایی بویس هیلر[7] در کتاب آرت دکوی دهه 20 و 30 خود، آن را معرفی کرد.
با این حال ریشه آرت دکو را می توان در نمایشگاه هنرهای تزئینی که چندین دهه قبل از آن برگزار شد جستجو کرد:
نمایشگاه بین المللی هنرهای تزئینی و صنایع مدرن که در سال 1925 در پاریس افتتاح شد.
آرت دکو بر اساس اصطلاح فرانسوی هنرهای تزئینی که در نام نمایشگاه وجود داشت موجودیت یافت.
بسیاری شروع هنر دکو را به نمایشگاه بین المللی هنرهای تزئینی نسبت می دهند.
برخی منابع، نمایشگاه 1925 پاریس را به عنوان آغاز یا تولد آرت دکو ذکر می کنند؛ اما این رویکرد تا حدی گمراه کننده است.
با این حال، بی تردید این نمایشگاه یک لحظه تعیین کننده در تکامل جنبش آرت دکو محسوب می شود.
این رویکرد جدید در طراحی مورد توجه مخاطبان سراسر جهان قرار گرفت و منجر به پراکندگی آن در مقیاس بین‌المللی در نواحی دوردستی همچون آرژانتین، برزیل، استرالیا، هند و آفریقای جنوبی شد.
چیزی که ما امروزه به آن آرت دکو می گوییم، برای سال‌ها، حتی دهه‌ها پیش از سال 1925 وجود داشته است.
برای مثال، تئاتر شانزه لیزه[9] – که اولین ساختمان آرت دکو در پاریس محسوب می شود – در سال 1913 افتتاح شد (بیش از 10 سال قبل از نمایشگاه پاریس).
هدف اصلی این نمایشگاه بازگرداندن شهرت دیرینه فرانسه به عنوان کشور پیشرو در تولید کالاهای لوکس و اقتدار در مسائل سلیقه ای بود.
شهرتی که در اوایل قرن بیستم از سوی سایر طراحان کشورهای اروپایی از جمله آلمان و اتریش، به چالش کشیده شده بود.
هتل کلکسیونر[10] نقطه برجسته نمایشگاه بین المللی هنرهای تزئینی بود.
این نمایشگاه برخلاف نمایشگاه های بین المللی پیشین که بر نوآوری های علمی و پیشرفت های صنعتی تمرکز داشتند، منحصراً به هنرهای تزئینی و به طور خاص به هنرهای تزئینی مدرن اختصاص داشت.
دعوت برای شرکت در نمایشگاه یاد شده با این شرط صورت گرفته بود:
«آثار پذیرفته شده در نمایشگاه باید دارای الهام جدید و اصالت واقعی باشند… تکثیر، تقلید و جعل سبک های باستانی اکیدا ممنوع است.»
غرفه های فرانسه که دو سوم محوطه نمایشگاه را اشغال کرده بودند، عمدتاً به طراحان و تولیدکنندگان خاص، صنایع فرانسوی و انجمن های هنرمندان اختصاص داشتند.
نمای بیرونی نمایشگاه به ظرافت خاصی گرایش داشت و مانند هتل کلکسیونر، غرفه طراح و مجری مبلمان فرانسوی، یا طراح داخلی، امیل ژاک رولمان[11] – با طراحی مدرن کلاسیک خود – همراه شده بود.
سبک آرت دکو به طور گسترده ای مورد اقتباس قرار گرفت. خودروی ایرفلو[12] در سال 1934 معرفی شد.
سالن بزرگ غرفه سفارت فرانسه، که نمایانگر یک سفارت خیالی در یک پایتخت خارجی ناشناس بود، تفسیری مدرن از اشکال سنتی فرانسوی قرن 18 و 19 بود.
در مقابل، اتاق سیگار ژان دونان[13] به سمت رویکردی آوانگاردتر گرایش داشت.
برخلاف سبک کلاسیک مدرن شده غرفه های فرانسه، غرفه های خارجی در طرح های خود تنوع بیشتری داشتند.
غرفه کوچک سوئد با ستون های یونییک باریک خود از تأثیر کلاسیک قوی تری برخوردار بود.
غرفه ژاپن شامل مواد سنتی نظیر کاه و چوب بود.
غرفه برجسته اتحاد جماهیر شوروی که ماکتی از باشگاه کارگران سوسیالیست را در خود جای داده بود، طرحی پویا بود که از دو مثلث شفاف تشکیل شده بود و توسط یک راه پله مورب به هم متصل می شدند.
پس از این نمایشگاه، طراحان و معماران، آرت دکو را با فضای داخلی پر زرق و برق، معماری متمایز و محصولات شیک – همراه با خودرو‌ها، قطارها و کشتی ها که مقارن با دهه 1930 شد – مورد پذیرش قرار دادند.
بروز جنگ جهانی دوم نیازمند فاصله گرفتن از تزئینات مجلل و مواد گران قیمتی مانند لاک و چوب های عجیب و غریب مورد علاقه طراحان آرت دکو بود.
بدین ترتیب، طرح ها ساده تر شدند و مجلل بودن جای خود را به محدودیت داد.
در پایان جنگ، مدرنیسم، با خطوط تمیز و تزئینات پراکنده اش، توسعه یافت و آرت دکو برای حدود 2 دهه به خواب زمستانی فرو رفت؛
تا این که کتاب هیلر در سال 1968 بار دیگر آن را در کانون توجه قرار داد.
پس از انتشار این کتاب، دو نمایشگاه بزرگ آرت دکو در ایالات متحده برگزار شد؛
از جمله یکی در مؤسسه هنر مینیاپولیس که نزدیک به 1500 شیء را به نمایش گذاشت و جنبش های احیاء آرت دکو شروع به ظهور کردند.
در سال 1991 نخستین کنگره جهانی آرت دکو در میامی بیچ فلوریدا برگزار شد.
این کنگره جهانی امروزه به یک رویداد دوسالانه بدل شده و پژوهشگران، مجموعه داران و علاقمندان به آرت دکو را از سراسر جهان گردهم می آورد تا اطلاعات مربوط به درک و حفظ آرت دکو را مبادله و ترویج کنند.
امروزه، 100 سال پس از نمایشگاه پاریس در سال 1925، آرت دکو همچنان جذاب و لذت بخش است.
نمایشگاه های موزه ای که آرت دکو را به نمایش می گذارند، مخاطبان قابل توجهی را به خود جذب کرده و طرح های آرت دکو که در حراجی ها به فروش می رسند رکورد قیمت‌ها را درهم می شکنند.
در اکتبر سال جاری، جهان آرت دکو، میراث ماندگار نمایشگاهی خود را با برگزاری هفدهمین کنگره جهانی در پاریس جشن می‌گیرد.
کاتلین مورفی اسکولنیک، مورخ هنر و معماری دانشگاه روزولت در شیکاگو است.
او یکی از نویسندگان نقاشی دیواری هنر دکوی هیلدرث میر[14] و یکی از همکاران آرت دکوی شیکاگو: طراحی آمریکای مدرن است. مورفی پیش تر سردبیر مجله انجمن آرت دکوی شیکاگو بود و در حال حاضر در هیئت مشاوران انجمن آرت دکوی نیویورک و عضو هیئت مدیره انجمن بین المللی هیلدرث مایر است.
تصویر کاور مقاله از جک بدفورد[15]؛ صدمین سالگرد هنر دکو
منبع:
مجله دزین – 24 ساعت پیش
[1] Kathleen Murphy Skolnik
[2] Chrysler
[3] Greyhound
[4] Clarice Cliff
[5] SS Normandie
[6] Jared Goss
[7] Bevis Hillier
[8] Marine Drive
[9] Champs-Élysée
[10] Hôtel du Collectionneur
[11] Émile Jacques Ruhlmann
[12] Airflow
[13] Jean Dunand
[14] Hildreth Meière
[15] Jack Bedford
